این مجموعه از جمله برجسته‌ترین آثار معماری اسلامی و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است.
مجموعه خانه عباسیان دربافت تاریخی کاشان و مجاورت خانه های طباطبایی و زیارت سلطان امیر احمد قرار دارد.خانه عباسیان که متشکل از چند خانه تاریخی ست در سال 1245 هجری به وسیله پدربزرگ آیت الله سید محمد علوی ساخته شده است.چندسال بعد از ساخت، حاج محمد ابراهیم تاجر کاشانی پدر آیت الله علوی خانه را توسعه می دهد.پس از فوت ایشان این خانه سهم الارث به خانه های تاریخی مسعودی و حقانی و تقوی و عباسی تفکیک گردیده استمجموعه خانه عباسیان شامل 5 حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت 5 باب خانه مستقل از هم درآمد.
در سال‌های اخیر 4 باب از 5 باب خانه خریداری و بازسازی شد. از4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دو طبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است.
خانه‌های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت می‌باشد.
سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایین‌تر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود می‌باشد.
دلایل ساخت بنا به این شکل:
استفاده از آب قنات: در گذشته به علت استفاده از آب قنات و به جهت تامین فشار آب برای جریان داشتن در قسمت های مختلف بنا، آنرا نسبت به سطح کوچه عمیق تر می ساخته اند.
استفاده از خاصیت عایق بودن خاک در مقابل حرارت و برودت در گرما و سرما برای خنک سازی و گرم کردن بنا در تابستان و زمستان.
استفاده از خاک گود برداری برای تامین مصالح به کار رفته در بنا.
ویژگی‌های معماری خانه عباسیان:
قرینه سازی: در هر ضلع این بنا اگر خطی فرضی در وسط ضلع ترسیم شود، طرفین ضلع کاملاً قرینه می‌باشد.
تنوع فصلی: بنا دارای قسمتهای تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال از قسمتهای خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل، استفاده می‌شده است.
معماری درونگرا: بر خلاف بناهای امروزی که ظاهر بنا دارای تزئینات بسیار می‌باشد. در بناهای قدیمی، ظاهر بنا بسیار ساده و دارای تزئینات کم می باشد و بالعکس درون بنا بسیار با شکوه و زیبا می باشد.
معماری محجّبه یا نقاب‌دار: به علت آنکه معماری دوران قاجار یک معماری مذهبی است و شهر کاشان نیز از دیر باز به دارالمومنین معروف است، رعایت مسائل مذهبی در معماری خانه عباسیان بسیار مشهود می‌باشد. از مصادیق این امر، تقسیم بنا به دو بخش اندرونی و بیرونی، اتاق‌های تو در تو و متعدد، جدایی محل سکونت آقایان و خانمها در تالارها، وجود دیوار حجاب در اطراف فضای بام برای گرفتن دید همسایه به داخل بنا و... می باشد. حتی برای کوبة درب‌ها نیز دو دستگیره با صداهای متفاوت تعبیه شده که از طریق صدای کوبه می‌شده به جنسیت فردی که پشت درب است پی برد.
خانه عباسیان که با شماره 2020 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده، بخشی از آن به بنیاد سهراب سپهری نقاش و شاعر نامدار معاصر تعلق گرفته است.
این مجموعه از لحاظ معماری سنتی در نوع خود منحصر به فرد است. خانه ها به صورت گودال باغچه ای برای دسترسی مطلوب به آب و همچنین استفاده بهینه از قسمتهای بنا در فصول مختلف ساخته شده است.طبقه فوقانی بنا در اطراف خانه و در پیرامون طارمی برای زندگی در زمستان و طبقه تحتانی بنا اطاقها،حوضخانه و زیرزمین دراطراف حیاط که در جنب حوض و باغچه شکل یافته اند برای زندگی در فصل گرم و سوزان کویری در نظر گرفته شده است.در این مجموعه،گچبری شگفت آوری صورت پذیرفته است که در چشم هر تماشاگری را به شگفتی وا می دارد و این هم هنر نمایی متحیرمی کند.
برروری دیوارهای حیاط به گونه ای خاص گچبری شده و در درون اطاقها بر حسب نوع بهره برداری که داشته اند از تزیینات متناسب برخودارمی باشد.این بنای تاریخی از هنرهای گچبری،نقاشی،آیینه کاری و تزیینات معماری رسمی بندی،یزدی بندی،کاربندی،قطاربندی و مقرنس کاری،همچنین پنجره های گره چینی شده نفیس و مشبکهای ظریف و ارزنده و درهای چوبی و دولنگه و ارسیهای ارزشمند برخورداراست.به جرئت می توان گفت که مجموعه عباسیان از لحاظ طرح معماری وتزیینات و استفاده از فضاها و حجم های موجود در آن بسیار غنی و از لحاظ معماری سنتی در نوع خود منحصر به فرد می باشد و طبق نظر کارشناسان معماری از برجسته ترین آثار معماری مسکونی است که بر اساس طرح گودال باغچه ای و باغچه ای و با پنج حیاط تو در تو شکل گرفته است.
